Mẹ Mạc Mậu Hợp được xác định là vợ thứ của Mạc Tuyên Tông, năm 1600 bị quân Lê-Trịnh giết khi cùng Mạc Kính Cung cố gắng khôi phục nhà Mạc[2].

Ông có một hoàng hậu là con gái của lão tướng Nguyễn Quyện. Cũng theo Đại Việt sử ký toàn thư, ngoài Vũ An đế Mạc Toàn, Mạc Mậu Hợp còn một người con lớn tuổi hơn, cùng tham gia việc khôi phục kinh thành Thăng Long năm 1600 với mẹ ông và Mạc Kính Cung[2].

Bị tru di cửu tộc, một họ thành bốn mươi họ[27]

Ly tán

Sau khi triều Mạc bị diệt, họ Mạc không chỉ bị “tru di tam tộc” mà bị truy sát đến cửu tộc. Họ Mạc buộc lòng ly tán khắp nơi, lên Cao Bằng, Thái Nguyên, vào tận Quảng Nam, Quảng Ngãi và phải thay tên đổi họ mới mong sống được. Nhưng đổi như thế nào khi con cháu họ Mạc đã phiêu tán khắp nơi? Đổi họ nhưng phải làm sao giữ gìn gốc tích để đời sau còn biết cội nguồn tìm về.

Trong cơn nguy cấp, họ Mạc đã tìm thấy phương lược khá vẹn toàn, để dẫu có qua hàng trăm năm vẫn nhận lại được họ gốc của mình. Cách đổi họ này được xem là diệu kế: “khử túc bất khử thủ”, nghĩa là: “bỏ chân không bỏ đầu”. Theo đó, Mạc trong chữ Hán có bộ “thảo đầu”. Họ Mạc đã đổi thành hàng chục họ khác bằng cách lấy họ Lê, Hoàng, Phạm, Thái, Nguyễn, Đoàn, Lều, Bế, Ma, Hà, Vũ, Thạch, Bùi Duy, Hoàng Duy... và ghi thêm “bộ thảo” trên đầu các chữ Lê, Hoàng, Phạm, Thái... để làm dấu đó là họ Mạc. Theo tài liệu “Việc cải đổi danh tính họ Mạc" của tác giả Hoàng Lê, tại các địa phương Hà Nội, Nam Định, Thanh Hóa, Nghệ An, Quảng Bình có họ Hoàng mang bộ “thảo đầu” trên chữ Hoàng thì đó chính là họ Mạc. Tương tự là họ Hoàng, họ Thái ở Đô lương (Nghệ An), Phạm (Nam Định), Lều, Thạch (Hà Nội), Hà, Vũ (Thái Bình), Hoa (Hải Phòng), Bế, Ma (Cao Bằng), Đoàn (Bắc Giang), Nguyễn, Trần Đăng (Hà Nội, Hải Dương, Thái Bình)... Cũng theo tác giả Hoàng Lê, họ Mạc còn đổi họ bằng cách giữ chữ Đăng trong Mạc Đăng Dung, vua Thái Tổ của triều Mạc, làm chữ lót, hình thành nên các họ như: Lê Đăng, Hoàng Đăng, Phạm Đăng, Phan Đăng, Thạch Đăng, Bùi Đăng, Trần Đăng, Nguyễn Đăng... đều là họ Mạc.

Ông Mạc Như Thiết, tộc trưởng họ Mạc ở làng Cổ Trai, cho biết truy cứu gia phả các dòng họ đã tìm thấy ít nhất 50 họ gốc là họ Mạc. Vì vậy chủ tịch hội đồng Mạc tộc Việt Nam là ông Thái Khắc Việt, phó chủ tịch là các ông Hoàng Văn Kế, Hoàng Trần Hòa, Trần Đăng Úy... Họ Thái và họ Hoàng, họ Trần Đăng của ba vị này đều là họ Mạc.

Tuy chúa Trịnh vẫn không buông tha, cuộc truy sát trả thù không hề chấm dứt nhưng ở làng Cổ Trai, xã Ngũ Đoan, huyện Kiến Thụy, Hải Phòng (nơi phát tích vương triều nhà Mạc), các cụ tiền bối bấy giờ nhận định tai ương rồi cũng phải qua, nên cố gắng bằng mọi cách phải giữ lấy họ mình để sau này hậu duệ họ Mạc cứ theo gia phả mà về nhận họ, đúng hơn là phải đổi sang họ Trần để tạm yên, đến khi tình hình lắng xuống thì lại trở về họ Mạc.

Đoàn tụ

Ông Mạc Như Thiết xác nhận có câu sấm Trạng Trình về chuyện trùng phùng hội ngộ của họ Mạc: “Đó là hai câu tiên tri được khắc ở nhà thờ họ Lều tại Thường Tín (Hà Nội) và lưu truyền trong dân gian:

Bây giờ đúng vậy, con cháu nhà Mạc về nhận gốc ngày càng đông, có đến 50 họ với hơn 500 chi họ, chung sức chung lòng lo toan mọi việc lớn nhỏ. Như công trình Di tích lịch sử quốc gia Vương triều nhà Mạc được Nhà nước cấp kinh phí xây dựng 200 tỷ đồng, họ Mạc ở khắp nơi đóng góp thêm 80 tỷ đồng để hoàn thành và phục hồi Điện Sùng Đức Long động sau năm 1527 Mạc Thái Tổ lên ngôi truy tôn thủy tổ Trạng nguyên Mạc Hiển Tích Hồng phúc Đại vương và Lưỡng quốc Trạng nguyên Mạc Đĩnh Chi Kiến thủy Khâm minh Văn Hoàng đế. Đó là tấm lòng con cháu đối với công lao tiền nhân.